ಸಮಾಸಗಳು

 

 

ಸಮಾಸಗಳು,samasagalu in kannada,samasagalu kannada grammar,samasagalu in kannada ,samasagalu kannada vyakarana,ಸಮಾಸಗಳು

ಎರಡು ಅಥವಾ ಅನೇಕ ಪದಗಳು ಅರ್ಥಕ್ಕನುಸಾರವಾಗಿ ಸೇರಿ ನಡುವಿನ ವಿಭಕ್ತಿ ಪ್ರತ್ಯಯವನ್ನು ಲೋಪಮಾಡಿ , ಒಂದು ಪದವಾಗಲು ಸಮಾಸ ಎನಿಸುತ್ತದೆ . ಸಮಾಸ ಪದವೆಂಬುದರ ಅರ್ಥ ಸಮಸ್ತ ಪದ ಎಂದು , ಎರಡು ಪದಗಳು ಅರ್ಥಕ್ಕನುಸಾರವಾಗಿ ಸೇರಿ ಇಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಅರ್ಥವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ . ಸಮಸ್ತ ಪದವನ್ನು ಅರ್ಥಕ್ಕನುಸಾರವಾಗಿ ಬಿಡಿಸಿದರೆ ಅದನ್ನು ವಿಗ್ರಹ ವಾಕ್ಯವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ . ಪದಗಳು ಸೇರುವಾಗ ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳಾಗಲೀ ವಿವರಣೆಯ ಮಾತುಗಳಾಗಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುತ್ತವೆ . ಸಮಾಸ ಪದದ ಮೊದಲ ಪದವು ‘ ಪೂರ್ವಪದ’ವೆಂದು , ನ ೦ ತರದ ಪದವು ‘ ಉತ್ತರಪದ’ವೆ ೦ ದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ . ಆರಮನೆ ವಿಗ್ರಹವಾಕ್ಯ = ಅರಸನ + ಮನೆ ಸಮಾಸ ಪದ = ಪೂರ್ವಪದ + ಉತ್ತರಪದ

ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಎಂಟು ವಿಧದ ಸವಾಸಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು . ಅವು

1.ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸ

ಎರಡು ನಾಮಪದಗಳು ಸೇರಿ ಸಮಾಸವಾಗುವಾಗ , ಉತ್ತರಪದದ ಅರ್ಥವು ಪ್ರಧಾನವಾದರೆ ಅದನ್ನು ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸವೆನ್ನುತ್ತೇವೆ .

ಉದಾ : – ಸಂಜೆಗೆಂಪು = ಸಂಜೆಯ + ಕೆಂಪು

ತಲೆನೋವು = ತಲೆಯಲ್ಲಿ + ನೋವು

ಮರಗಾಲು = ಮರದ + ಕಾಲು

ಕಲ್ಲು ಹಾಸಿಗೆ = ಕಲ್ಲಿನ + ಹಾಸಿಗೆ

ಬೆಟ್ಟದಾವರೆ= ಬೆಟ್ಟದ + ತಾವರೆ

ಕಣ್ಣುರುಡ = ಕಣ್ಣಿನಿಂದ + ಕುರುಡ

ತೇರುಮರ = ತೇರಿಗೆ + ಮರ

ಹಗಲುಗನಸು = ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ + ಕನಸು

2.ಕರ್ಮಧಾರೆಯ ಸಮಾಸ

ಪೂರ್ವೋತ್ತರ ಪದಗಳು ಲಿಂಗ , ವಚನ , ವಿಭಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಸಮಾನವಾಗಿದದ್ದು , ವಿಶೇಷಣ ವಿಶೇಷ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ಕೂಡಿ ಆಗುವ ಸಮಾಸಕ್ಕೆ ಕರ್ಮಧಾರೆಯ ಸಮಾಸವೆನ್ನುತ್ತೇವೆ . ಇಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಪದದ ಅರ್ಥವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರುತ್ತದೆ .

ಉದಾ : – ಕೆಂಪಾದ + ತಾವರೆ = ಕೆಂದಾವರೆ

ಕರಿದು + ಮೋಡ =ಕಾರ್ಮೋಡ

ಕೆಚ್ಚನೆ + ಪವಳ = ಕೆಂಬವಳ

ಮುಖವು + ಕಮಲದಂತೆ = ಕಮಲಮುಖ

ನಳನೆಯ + ರಾಜ = ನಳರಾಜ

ಇಪಾದ + ಸ್ವರ = ಇಂಚರ

3.ಕ್ರಿಯಾ ಸಮಾಸ

ಪೂರ್ವಪದದಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ನಾಮಪದ ವಿದ್ದು , ಉತ್ತರಪದದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯಾಪದ ಅಥವಾ ಕೃದಂತವಿದ್ದು ಸಮಾಸವಾದರೆ ಅದನ್ನು ಕ್ರಿಯಾಸಮಾಸವೆನ್ನುತ್ತೇವೆ .

ಉದಾ : – ತಲೆಯನ್ನು + ಮುಟ್ಟು = ತಲೆಮುಟ್ಟು

ನೀರನ್ನು + ಎಣಿಸು = ನೀರುಣಿಸು

ಕೈಯನ್ನು + ಹಿಡಿ = ಕೈಹಿಡಿ

ಕಣ್ಣನ್ನು + ಮುಚ್ಚಿ = ಕಣ್ಮುಚ್ಚಿ

ನೀರಿನಲ್ಲಿ + ಮಿಂದು = ನೀರ್ಮಿಂದು

ನೀರಿನಿಂದ + ಕುಡಿ = ನೀರ್ಗೂಡಿಸಿಡಿ

ತಲೆಯನ್ನು + ತಗ್ಗಿಸು = ತಲೆ ತಗ್ಗಿಸು

4.ದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸ

ಎರಡು ಅಥವಾ ಅನೇಕ ನಾಮಪದಗಳು ಸಹಯೋಗ ತೋರುವಂತೆ ತೋರಿ ಎಲ್ಲಾ ಪದಗಳ ಅರ್ಥಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗುಳ್ಳ ಸಮಾಸಕ್ಕೆ ದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ . ಇಲ್ಲಿ ಸಮಾಸವಾಗುವಲ್ಲಿ ಆ ಎಲ್ಲಾ ಪದಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದರೆ ಅದು ದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸವಾಗುತ್ತದೆ .

ಉದಾ : – ಗುಡುಗು + ಮಿಂಚು + ಸಿಡಿಲು = ಗುಡುಗು ಮಿಂಚು , ಸಿಡಿಲುಗಳು

ಧನವೂ + – ಧಾನ್ಯವೂ = ಧನಧಾನ್ಯಗಳು

ಕೃಷ್ಣನೂ + ಅರ್ಜುನನೂ = ಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನರೂ

ಗಿಡವೂ + ಮರವೂ + ಬಳ್ಳಿಯೂ = ಗಿಡಮರಬಳ್ಳಿಯೂ

ಕೆರೆಯೂ + ಕಟ್ಟೆಯೂ + ಬಾವಿಯ = ಕೆರೆಕಟ್ಟೆಬಾವಿಗಳು

ಆನೆಯೂ + ಕುದುರೆಯೂ + ಒ ೦ ಟೆಯೂ = ಆನೆ ಕುದುರೆ ಒಂಟೆಗಳು

ಆಟ + ಓಟ = ಆಟೋಟ

5.ದ್ವಿಗು ಸಮಾಸ

ಪೂರ್ವಪದವು ಸಂಖ್ಯಾವಾಚಕವಾಗಿದ್ದು  ಉತ್ತರ ಪದದಲ್ಲಿ ರುವ ನಾಮಪದದೊಡನೆ ಸೇರಿ ಆಗುವ ಸಮಾಸವೇ “ ದ್ವಿಗುಸಮಾಸ

ಉದಾ : ಪಂಚ + ಇಂದ್ರಿಯ = ಪಂಚೇಂದ್ರೀಯ

ದಶ + ಮುಖ = ದಶಮುಖ

ಸಪ್ತವಾದ + ಸಾಗರ = ಸಪ್ತಸಾಗರ

ಎರಡು + ಮಡಿ = ಇಮ್ಮಡಿ

ಮೂರು + ಮಡಿ = ಮುಮ್ಮಡಿ

6.ಬಹುವೀಹಿ ಸಮಾಸ

ಎರಡು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಪದಗಳು ಸೇರಿ ಸಮಾಸವಾಗುವಾಗ , ಆ ಪದಗಳ ಅರ್ಥ ಮುಖ್ಯವಾಗದೆ , ಬೇರೊಂದು ಪದದ ಅರ್ಥ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಬರುವುದಕ್ಕೆ ಬಹುವೀಹಿ ಸಮಾಸ ಎಂದು ಹೆಸರು .

ಉದಾ : ಹಣೆಯಲ್ಲಿ + ಕಣ್ಣುಳ್ಳವ = ಹಣೆಗಣ್ಣ

ಮೂರು + ಕಣ್ಣುಳ್ಳವ = ಮುಕ್ಕಣ್ಣ

ಕೆಂಪು + ಕಣ್ಣುಳ್ಳವ =ಕೆಂಗಣ್ಣ ( ಶಿವ )

7.ಗಮಕ ಸಮಾನ

ಪೂರ್ವ ಪದವು ಸರ್ವನಾಮ ಕೃದಂತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ನಾಮಪದದೊಡನೆ ಕೂಡಿ ಆಗುವ ಸಮಾಸವನ್ನು ಗಮಕ ಸಮಾಸ ಎಂದು ಹೆಸರು ಉದಾ : ಅವನು + ಹುಡುಗ = ಆ ಹುಡುಗ

ಇದು + ನಾಯಿ = ಈ ನಾಯಿ

ಉಡುವುದು + ದಾರ = ಉಡುದಾರ

ಇದು + ಶಾಲೆ = ಈ ಶಾಲೆ

ಕಡೆಯುವುದು . + ಕೋಲು = ಕಡಗೋಲು

ಅರಳುವುದು + ಮೊಗ್ಗು = ಅರಳುಮೊಗ್ಗು

8.ಅಂಶಿ ಸಮಾರ

ಪೂರ್ವಪದವು ಅಂಶವಾಚಕವಾಗಿಯೂ , ಉತ್ತರ ಪದವು ಅಂಶಿವಾಚಕವಾಗಿದ್ದು , ಪೂರ್ವ ಪದದ ಅರ್ಥವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರುವ ಸಮಾಸಕ್ಕೆ ಅಂತಿ ಸಮಾಸ ಎನ್ನುವರು . ಇಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ತ ಪದದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವೋತ್ತರ ಪದಗಳು ಹಿಂದು ಮುಂದಾಗುತ್ತವೆ .

ಉದಾ : ಕಾಲಿನ + ಅಡಿ = ಅಂಗಾಲು

ನಾಲಗೆಯ + ತುದಿ= ತುದಿನಾಲಗೆ

ಗೋಡೆಯ + ನಡುವೆ = ನಡುಗೋಡೆ

ಕೈಯ + ಅಡಿ = ಅಂಗೈ

ಕಾಲ + ಮೇಲು = ಮೇಂಗಾಲು

ಕೈಯ + ಮುಂದು = ಮುಂಗೈ

ಕಣ್ಣು + ಕಡೆ = ಕಡೆಗಣ್ಣು

ಹುಬ್ಬಿನ + ಕುಡಿ = ಕುಡಿಹುಬ್ಬು

ಮೂಗಿನ + ತುದಿ = ತುದಿಮೂಗು

ಮೈಯ + ಒಳಗು = ಒಳಮೈ

ಅರಿ ಸಮಾಸ

ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸಮಾಸ ಮಾಡುವುದು ವ್ಯಾಕರಣ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದುದ್ದು , ಆ ರೀತಿ ಸಮಾಸ ಮಾಡಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಅರಿ ಸಮಾಸ ಎನ್ನಲಾಗುವುದು . ಈ ಸಮಾಸದದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡದ ಪದ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪದ ಸೇರಿ ಅರಿ ಸಮಾಸವಾಗುತ್ತದೆ . ಉದಾ : – ಭೂತಾಯಿ , ಮಲ್ಲಿಗೆ ಪುಷ್ಟ , ಶಿರೋನೋವು

,