ಅಲಂಕಾರಗಳು

alankaragalu in kannada,kannada alankaragalu,alankaragalu in kannada grammar,alankaragalu in kannada examples,ಅಲಂಕಾರಗಳು

 

ಕಾವ್ಯದ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ರಸಮಷ್ಠಿಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಲು ಕವಿಗಳೂ ವಿವಿಧ ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳ ಚಮತ್ಕಾರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ .

ಶಬ್ದಾರ್ಥ ಚಮತ್ಕಾರದಿಂದ ಕಾವ್ಯದ ಆಂತರಿಕ ಸೌಂದರ್ಯ ಆಕರ್ಷಕವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದರೆ , ಶಬ್ದ ಚಮತ್ಕಾರದಿಂದ ಬಾಹ್ಯ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಾರೆ .

ಹೀಗೆ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗವಾಗುವ ಅಲಂಕಾರಗಳನ್ನು ಶಬ್ದಾಲಂಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಅರ್ಥಾಲಂಕಾರಗಳು ಎಂದು ಎರಡು ವಿಧಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ .ಸಮಾಸಗಳು

1. ಶಬ್ದಾಲಂಕಾರ :

ಶಬ್ದಾಲಂಕಾರಗಳು ಯುವತಿಯರು ಕಾಲಲ್ಲಿ ಧರಿಸುವ ಗೆಜ್ಜೆಗಳಂತೆ . ಅವರು ಹೆಜ್ಜೆಯಿರಿಸಿದಾಗ ಮೂಡುವ ಸದ್ದು ಬೇರೆಯವರ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತವೆ . ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಬ್ದಗಳ ಬೆಡಗು ಈ ಬೆರಗನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ

ಶಬ್ದಾಲಂಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಪ್ರಾಸ , ಚಿತ್ರಕವಿತ್ವ ಮತ್ತು ಯಮಕ ಗಳೆಂಬ ಮೂರು ವಿಧಗಳಿವೆ .

 ಅ ) ಅನುಪ್ರಾಸ : –

ಪದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೋ ಎರಡೋ ಅಕ್ಷರಗಳು ನಿಯತವಾಗಿ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಬರುವುದನ್ನುಅನುಪ್ರಾಸವೆನ್ನುತ್ತಾರೆ . ಅನುಪ್ರಾಸದಲ್ಲಿ ವೃತ್ಯನುಪ್ರಾಸ ಮತ್ತು ಛೇಕಾನುಪ್ರಾಸ ಎಂದು ಎರಡು ಬಗೆ . ಲಲಿತಾಲವಂಗಲತಾ ಪರಿಶೀಲನ ಕೋಮಲ ಮಲಯ ಸಮೀರ

• ವೃತ್ಯನುಪ್ರಾಸ : –

ಒಂದಾಗಲೀ , ಎರಡಾಗಲೀ ವ್ಯಂಜನಗಳು ಮನಃ ಮನಃ ಬಂದರೆ ಅದನ್ನು ವೃತ್ಯನುಪ್ರಾಸವೆನ್ನುತ್ತಾರೆ .

ಉದಾ : –

1 ) ತುಂಟನಾದವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಕೂತರೂ ತಂಟೆ ಬಿಡಲಾರ

2 ) ಬಲ್ಲವನೆ ಬಲ್ಲ ಬೆಲ್ಲದ ಸವಿಯ

• ಛೇಕಾನುಪ್ರಾಸ : –

ಎರಡೆರಡು ವ್ಯಂಜನಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಶಬ್ದದ ಪುನರಾವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಛೇಕಾನುಪ್ರಾಸ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ .

ಉದಾ : –

1 ) ಪದ್ಮಗಂಧಿಯ ಪದ್ಮವದನೆಯ ಪದ್ಮ ಸದ ನಿವಾಸನೆಯ ಪದ ಪದ್ಮಕರಪದ್ಮಂಗೊಳೊಪ್ಪುವ ಪದ್ಮಲೋಚನೆಯ

2 ) ಮಾಡಿ ಮಾಡಿ ಕೆಟ್ಟರು ನೀಡಿ ನೀಡಿ ಕೆಟ್ಟರು

 ಆ ) ಯಮಕ : –

ಮೂರು ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಕ್ಷರಗಳುಳ್ಳ ಪದ , ಪದಭಾಗ ಪದ್ಯದ ಆದಿ , ಮಧ್ಯ , ಅಂತ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾದರೂ ನಿಯತವಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಯಮಕಾಲಂಕಾರವೆನ್ನುತ್ತಾರೆ .

ಉದಾ : – ಎಳೆವಾಸೆ ತೊಡರ್ದುದೆನೆ ಮಿಸು ಪಳೆವಾಸೆಯದೆಸೆಯೆ ನಿಂದಳಂ ಕೈವಿಡಿದೊ ಲೆಳೆವಾಸೆಯಾಂತನಂಬುಜ ದಳೆವಾಸೆಡೆಗೊಂಡ ಪುಳಿನದೆಡೆಗವನೀಶಂ ॥

ಇ ) ಚಿತ್ರಕವಿತ್ವ : –

ಬುದ್ಧಿಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ , ಶಬ್ದಗಳ ಚಮತ್ಕಾರದಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ರಚನೆಗಳಿವೆ .

ಏಕಾಕ್ಷರಿ ,

ದ್ವಕ್ಷರಿ ,

ಕ್ಷರಿ ,

ಗತಪ್ರತ್ಯಾಗತ ,

ಆತಾಲವ್ಯ ,

ನಿರೋಷ್ಟ್ರ ಮುಂತಾದ ಭೇದಗಳು ಚಿತ್ರಕವಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ .

ಉದಾ : – ನನ್ನನ ನನ್ದನ ನಿನ್ನೊ ಸ್ಪನ್ನದ ಮೈಮುನ್ನೆ ನಿನ್ನುದೆನ್ನೆನೆ ಮುದದಿ ನಷ್ಟುನ್ನೆನ್ನದೆ ನೀ ನೆನ್ನುಂ ಮನನದೆ ನೆಮ್ಮೆನಿಮುದಮಂ

2.ಅರ್ಥಾಲಂಕಾರ :

ಅರ್ಥಾಲಂಕಾರಗಳಿಂದ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ ಚಮತ್ಕಾರ ತೋರಿ ,

ಸೌಂದರ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿ ,

ರಸಾನುಭೂತಿಯಾಗುತ್ತದೆ

ಉದಾ : – ” ರಣರಂಗದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಪತಿಯನ್ನು ಕಂಡ ಆಕೆಯ ಮುಖ ಸೂರ್ಯೋದಯವಾದೊಡನೆ ಅರಳುವ ಕಮಲದಂತೆ ಅರಳಿತು.

ಅ) ಉಪಮಾಲಂಕಾರ :

ಎರಡು ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಇರುವ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವುದೇ ಉಪಮಾಲಂಕಾರವೆನಿಸುತ್ತದೆ .

ನಾಲ್ಕು ಅಂಶಗಳೂ ಇರುವ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ಪೂರ್ಣೋಪಮಾಲಂಕಾರವೆನ ುತ್ತಾರೆ

ಉಪಮೇಯ : – ಹೋಲಿಕೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗುವ ವಸ್ತು

 ಉಪಮಾನ : – ಹೋಲಿಸಿರುವ ವಸ್ತು

ಸಾಧಾರಣಧರ್ಮ : – ಉಪಮಾನ , ಉಪಮೇಯ ಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ಕಾಣುವ ಸಮಾನಧರ್ಮ ,

ಉಪಮಾವಾಚಕ : – ಅಂತೆ , ಅಂತೆವೋಲ್ , ವೊಲ್ , ರೀತಿ , ಹಾಗೆ – ಇತ್ಯಾದಿ ಶಬ್ದಗಳು .

ಉದಾ : – ನೀಚರಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಉಪಕಾರವು ಹಾವಿಗೆ ಹಾಲೆರೆದಂತೆ

ಉಪಮೇಯ : – ನೀಚರಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಉಪಕಾರ ( ನೀಚ )

ಉಪಮಾನ : – ಹಾವಿಗೆ ಹಾಲೆರೆದಂತೆ ( ಹಾವು )

ಸಾಧಾರಣಧರ್ಮ : – ಹಾವಿನಲ್ಲಿರುವ ವಿಷ ನೀಚರು ಮಾಡುವ ಅಪಕಾರ ,

ಉಪಮಾವಾಚಕ : – ಹಾಲೆರೆದಂತೆ ಎನ್ನುವಲ್ಲಿ ಇರುವ ” ಅಂತೆ ” ಶಬ್ದ , ಇದು ಪೂರ್ಣೋಪಮಾಲಂಕಾರ

ಉದಾ : –

1 ) ಅಳುವ ಕಂದನ ತುಟಿಯು ಹವಳದ ಕುಡಿಯಂಗ

2 ) ಸಂಗೀತಾ ಕೋಗಿಲೆಯಂತೆ ಹಾಡುತ್ತಾಳೆ 3 ) ಕವಿತಾಳು ಜಿಂಕೆಯಂತೆ ಓಡುತ್ತಾಳೆ

 ಆ ) ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ :

ಉಪಮಾನ ಉಪಮೇಯಗಳೆರಡೂ  ಹೋಲಿಕೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗುವ ಮತ್ತು ಹೋಲಿಸುವ ವಸ್ತು ಒಂದೇ ಎಂದು ಹೇಳಿದರೆ ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ ವಾಗುವುದು .

ಉದಾ :

ಪುರದ ಪುಣ್ಯಂ ಪುರುಷ ರೂಪಿಂದೆ ಹೋಗುತಿದೆ .

ಪರಿಜನದ ಭಾಗ್ಯವಡವಿಗೆ ನಡೆಯುತಿದೆ ಪುರದ ಮಣ್ಯವೇ ಆದ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ ,

ಸೇವಕರ ಅದೃಷ್ಟವೇ ಆದ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ ಕಾಡಿಗೆ ತೆರಳುತ್ತಿದ್ದಾನೆ . ಇಲ್ಲಿ ಉಪಮೇಯ – ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ

ಉಪಮಾನ –

ಪುರದ ಪುಣ್ಯ , ಪರಿಜನದ ಭಾಗ್ಯ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರನೇ ಪುರದ ಪುಣ್ಯ , ಪರಿಜನದ ಭಾಗ್ಯವೆಂದು ಉಪಮೇಯ ಉಪಮಾನಗಳೆರಡೂ ಒಂದೇ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಇದು ರೂಪಕಾಲಂಕಾರವಾಗಿದೆ .

ಉದಾ : –

1 ) ಅವಳು ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಸರಸ್ವತಿ

2 ) ಮನೆಯೇ ಮಂತ್ರಾಲಯ

3 ) ಅವನು ಕಲ್ಲೆದೆಯ ಮನುಷ್ಯ

4 ) ನಮ್ಮ ಮನೆಯೇ ಮಂತ್ರಾಲಯ

5 ) ಅವಳು ಚಂದ್ರಮುಖಿ

6 ) ಅವಳು ಕಮಲಮುಖಿ

ಇ ) ಉತ್ತೇಕ್ಷಾಲಂಕಾರ :

ಒಂದು ಪದಾರ್ಥವನ್ನು ಅಥವಾ ಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನು ಬೇರೊಂದನ್ನಾಗಿ ಸಂಭಾವಿಸಿ ( ಕಲ್ಪಿಸಿ ) ವರ್ಣಿಸಿದರೆ ಉಪ್ಪೇಕ್ಷಾಲಂಕಾರ ವಾಗುವುದು

( ಹಾಗೆ ಸಂಭಾವಿಸುವಾಗ ಪದಾರ್ಥ ಸನ್ನಿವೇಶದ ಧರ್ಮ ಅಥವಾ ಸಂಭಾವಿಸುವುದರಲ್ಲಿರಬೇಕು )

ಉದಾ : – ಆ ಸೇನಾರ ದಿಂದ ಮು ಧೂಸರಮಾದುದು ನಿಜಾಂಗಮಂತೊಳೆಯಲೈಂ । ದೋಸರಿಸದೆ ಸೊಕ್ಕಂತಿರೆ ವಾಸರಕರನಪರವಾರಿನಿಧಿಯಂ ಪೊಕ್ಕಂ ॥

ಸೇನೆಯ ಕಾಲ್ತುಳಿತದಿಂದ ಎದ್ದ ಧೂಳಿನಿಂದ ಕೆಂಪಾದ ಮೈಯನ್ನು ತೊಳೆದುಕೊಳ್ಳಲೋ ಎಂಬಂತೆ ಸೂರ್ಯನು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದನು .

ಸೂರ್ಯನು ಸಂಜೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವುದು ಸಹಜ , ಆಗ ಅವನು ಕೆಂಪಗೆ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ . ಸೇನೆಯ ಕಾಲ್ತುಳಿತದಿಂದ ಎದ್ದ ಧೂಳು ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ಮುತ್ತಿ ಅವನ ಮೈ ಕೆಂಪಾಯಿತು .

ಅದನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ಅವನು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದೆ ಎಂದು ಕಲಿಸಿ ಹೇಳಿರುವುದರಿಂದ ಉತ್ತೇಕ್ಷಾಲಂಕಾರವಾಗಿದೆ .

ಉದಾ : ಆ ಯುದ್ಧವನ್ನು ನೋಡಲು ದಿನಪನು ಉದಯಿಸಿ ಬಂದ ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರು ಮಾತನಾಡಲು ತೊಡಗಿದರೆ ಒಂದು ಗ್ರಂಥಾಲಯಕ್ಕೆ ಬಾಯಿ ಬಂದಂತೆ

ಗಾಂಧೀಜಿ ಸತ್ತಾಗ ದೇಶಕ್ಕೆ ದೇಶವೇ ಕಣ್ಣೀರಿಟ್ಟಿತು

ಮೈಸೂರಿನ ದಸರಾವನ್ನು ನೋಡಲು ಊರಿಗೆ ಊರೇ ಬಂದಿತ್ತು .

ಆ ಯುದ್ಧವನ್ನು ನೋಡಿದ ದಿನಪ ಈತನಿರದ ನಾಡಲ್ಲಿ ತನಗೆ ಏನೆಂದು ಜಾರಿದನು

ಈ ) ಅರ್ಧಾಂತರ ನ್ಯಾಸಾಲಂಕಾರ :

ಸಾಮಾನ್ಯಾರ್ಥದಿಂದ ವಿಶೇಷಾರ್ಥವನ್ನು ಅಥವಾ ವಿಶೇಷಾರ್ಥದಿಂದ ಸಾಮಾನ್ಯರ್ಥವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದರೆ ಅರ್ಥಾಂತರ ನ್ಯಾಸಾಲಂಕಾರವಾಗುವುದು .

ಉದಾ : –

ಆತನು ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದು ಉತ್ತೀರ್ಣನಾದನು .

ಬುದ್ಧಿವಂತರಾದ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷೆಯೊಂದು ಲೆಕ್ಕವೆ ?

ಇಲ್ಲಿ ‘ ಆತನು ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದು ಉತ್ತೀರ್ಣನಾದನು ‘ ಎನ್ನುವುದು ವಿಶೇಷಾರ್ಥದ ವಾಕ್ಯ ಅದನ್ನು ‘ ಬುದ್ಧಿವಂತರಾದ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಪರೀ ಕೈಯೊಂದು ಲೆಕ್ಕವೆ ? ಎನ್ನುವ ಸಾಮಾನ್ಯರ್ಥದ ವಾಕ್ಯದಿಂದ ಸಮರ್ಥಿಸಲಾಗಿದೆ . ಹೀಗಾಗಿ ಇದನ್ನು ಅರ್ಥಾಂತರ ನ್ಯಾಸಾಲಂಕಾರ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ .

ಉದಾ : – ಭಗವಂತನು ತನ್ನ ಭಕ್ತರನ್ನು ಎಂದೂ ಕೈ ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ , ಆದರೆ ಭಕ್ತ ಪ್ರಹ್ಲಾದನು ಶ್ರೀಹರಿ ಕಾಪಾಡಲಿಲ್ಲವೇ ? ಶ್ರೀರಾಮನು ಸೀತಾದೇವಿಯನ್ನು ಅಗ್ನಿ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸಿದಾಗ ಅಗ್ನಿ ದೇವನು ಕಾಪಾಡಿದನು .

ಉ ) ದೃಷ್ಟಾಂತಾಲಂಕಾರ :

ಎರಡು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಾಕ್ಯಗಳು ಅರ್ಥ ಸಾದೃಶ್ಯದಿಂದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಮತ್ತೊಂದೆಂದು ತೋರಿದರೆ ದೃಷ್ಟಾಂತಾಲಂಕಾರವೆನಿಸುತ್ತದೆ . ಒಂದರ

ಉದಾ : – ಅಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಒಲೆ ಉರಿಯಿತು . ಕೆಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಬುದ್ದಿ ಬಂತು .

ಅಡಿಗೆಯಾದ ಮೇಲೆ ಒಲೆ ಉರಿದರೆ , ಹಾಳಾದ ಮೇಲೆ ಬುದ್ದಿ ಬಂದರೆ ಏನು ಉಪಯೋಗ ಎರಡೂ ವ್ಯರ್ಥವೇ . ಹೀಗೆ ಈ ಎರಡು ವಾಕ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಥದ ಹೋಲಿಕೆಯಿಂದ ಬಿಂಬ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಭಾವವಿದೆ . ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ದೃಷ್ಟಾಂತಾಲಂಕಾರದ ಉದಾಹರಣೆಯೆನ್ನಲಾಗಿದೆ .

ಉದಾ : –

1 ) ಮಾತು ಬೆಳ್ಳಿ ಮೌನ ಬಂಗಾರ

2 ) ಉಪ್ಪಿಗಿಂತ ರುಚಿಯಿಲ್ಲ , ತಾಯಿಗಿಂತ ಬಂಧುವಿಲ್ಲ . ಇಂದಿನ ಮಕ್ಕಳೇ ನಾಳಿನ ಪ್ರಜೆಗಳು

3 ) ಮಾತು ಬಲ್ಲವನಿಗೆ ಜಗಳವಿಲ್ಲ , ಊಟ ಬಲ್ಲವನಿಗೆ ರೋಗವಿಲ್ಲ

4 ) ನೂಲಿನಂತೆ ಸೇರೆ ತಾಯಿಯಂತೆ ಮಗಳು

ಊ ) ಶ್ಲೇಷಾಲಂಕಾರ :

ಉಪಮೇಯ ಮತ್ತು ಉಪಮಾನ ಪರವಾದ ಒಂದೇ ಬಗೆ ಯ ಶಬ್ದರೂಪದ ವಾಕ್ಯಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಕೊಡುವಂತಿದ್ದರೆ ಪ್ಲೇಷಾಲಂಕಾರವೆನಿಸುತ್ತದೆ .

ಉದಾ : – ಆ ವಿವಾಹ ಮಂಟಪವು ಪುರಂದರರದಂತೆ ಸದಾರಂಧಾನ್ವಿತವಿಬುಧಮಿಳಿತವಾಗಿತ್ತು

( ಶ್ಲೇಷಾರ್ಥ : ರಂಭಾ = ಬಾಳೆ ,

ರಂಭೆಯೆಂಬ ಅಪ್ಸರೆ ;

ವಿಬುಧ = ಬ್ರಾಹ್ಮಣ , ದೇವತೆ ).

ಇಲ್ಲಿ ರಂಭಾ ಮತ್ತು ವಿಬುಧ ಶಬ್ದಗಳು ಶೇಷಾರ್ಥ ( ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅರ್ಥ ) ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿ ವಿವಾಹ ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಅಮರಾವತಿಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಿವೆ . ಹೀಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಶ್ಲೇಷಾಲಂಕಾರವಿದೆ .